Yapıların yangından korunması söz konusu olduğunda, bilinen 3 farklı yöntem akla gelmektedir. Bunlar, algılama sistemleri, aktif söndürme sistemleri ve pasif yangın durdurucu sistemler olarak gruplandırılabilir.
Bu 3 kritik sistemin yapılarda bir arada bulunması, olası can kayıplarını en aza indirmede, yangın esnasındaki mal kayıplarının azaltılmasında, yangından sonraki etkilerin ve risklerin oluşmamasında ve ilgili yapının tekrar kullanıma sokulabilme süresinin kısaltılmasında çok önemli görevler üstlenirler.
Yatay ve Düşey Yangın Bölümlendirilmesinin Yapılması
Yapılarda yangın bölümlendirmesi projelendirme aşamasında yapılması gereken bir uygulamadır. Yangın yönetmeliklerinde açıkça belirtilen döşemeler, kaçış yolları, kaçış merdivenleri gibi ölümlerin dışında, yapı içerisinde tehlike arz ettiği düşünülen bölümler veya yapının kullanım amacına bağlı olarak önemli bulunan veya insanların yoğunlukla bulunduğu alanlar yangın zonlarıyla koruma altına alınmalıdır. Bu tarz yangın zonlamalarındaki esas amaç, yapı içerisinde yangının bir zondan diğer bir zona sıçramasını engellemek, bununla birlikte, katlar arasındaki yayılımı engelleyerek yangını çıktığı zonlarda belirli bir süre için durdurmaktır.
Bu tarz uygulamalarda yangın kadar diğer tehlikeli unsurlarında dikkate alınması gerekmektedir. Özellikle yangından çok daha hızlı yayılan zehirli gazlar ve dumanların yayılımı ve ısı transferi de dikkat edilmesi gereken unsurlar arasındadır.
Yatay ve Düşey Zorlanmaya Örnek Duvar ve Döşeme sistemleri a)Yatay İzolasyon b)Dikey İzolasyon
Yapılarda gerçekleşen yangın olayların çoğunluğunda yaşanan can kayıpları ateşin kendisinden değil, zehirli gazlar ve dumanın solunmasından kaynaklanmaktadır. Amerika’da yapılan araştırmalara bağlı olarak yangın esnasında elde edilen çarpıcı bilgiler şöyle özetlenebilir:
– Yangında can kayıplarının en büyük sebebi duman ve zehirli gazlardır. Ölümlerin yaklaşık %70’i duman zehirlenmesinden oluyor.
– Ölümlerin yaklaşık %60’ı yangının çıktığı mahalde değil, başka bir mahalde gerçekleşiyor (%30’u aynı katta, %30’u aynı binada).
– Yangın esnasında ortam şartlarına bağlı olarak duman, dakikada 15-100 m arasında ilerliyor.
– Yangından kurtulanların %50’si yangın esnasında 4 metreden ötesini görememiş.
Bununla birlikte, özellikle ısıl transferlerde yangının ilerlemesinde çok ciddi etken olmaktadır. Yangına karşı izole edilmişalanlardan geçen, özellikle metal içerikli ısıl iletkenliği yüksek borular ve havalandırma kanalları ve kablo tavaları gibi tesisat geçişleri yangını direkt aktarmasalar da ısının bir zondan diğer zona hızlı bir şekilde aktarılmasına sebep olur. Böylece diğer tarafta ani ısı artışı yaşanmış olur ve bu sebeple yanıcı özelliği yüksek malzemelerde parlama oluşarak diğer tarafta yeni bir yangın başlamış olur. Bu nedenle ısıl iletkenliği yüksek servis geçişlerinin detaylandırılmasında kullanılan yangın durdurucu malzemenin ısıl dayanamının olduğu kadar, metal özellikli malzemeninde ısıl olarak yalıtılması çok önemli hale gelir. Günümüzde bu tarz tesisatların yalıtılmasında çok farklı malzemeler kullanılmaktadır. Bu ana malzemelerden bazıları zor alevlenen malzeme tiplerinden iken bazıları yanıcı sınıftan veya ısıl etki anında eriyen malzemelerden seçilmektedir. Kullanılacak pasif yangın durdurucu ürün seçilirken izolasyon malzemesinin bu karakteristik özelliklerine dikkat edilmelidir. Özellikle yanıcı izolasyonların kullanılması durumlarında seçilen pasif yangın durdurucu ürünlerin intümesan (ısı ile genleşen) özellikte olup olmadığına dikkat edilmelidir.
Yangın zonlamaları yapılırken bölme duvarları ve döşemeler, ilgili ihtiyaçları karşılayacak nitelikte yapı elemanları kullanılarak inşa edilmelidir. Bu zonlama elemanlarından geçiş yapan tüm mekanik ve elektrik tesisatları ve bu elemanların birleşim noktalarında oluşan tüm dilatasyon derzleri ve cephe detayları en az ilgili yangın bölmesinin sağladığı izolasyon değerlerini sağlamak zorundadır. Bu sebeple zonlama elemanı üzerinde bulunan her türlü geçiş noktaları veya boşluklar pasif yangın durdurucu ürünler kullanılmak yoluyla izole edilirler. Bu sayede ilgili yangın zonlamasının zayıf noktaları yalıtılmış olup, bir sistem halinde bütün olarak çalışması sağlanmış olur. Aynı zamanda bu yangın duvarlarında bulunan tüm kapı ve kapak sistemleri, ilgili yönetmeliklerle belirtilen gereksinimleri sağlayacak dayanıma sahip olmalı ve sistemin bütünlüğünü bozmamalıdır.
Pasif Yangın Durdurucu Malzemelerin Genel Kullanım Alanları
Yangının çıktığı mahalde, alev ve dumanların öncelikli olarak düşey yönde döşemeler üzerindeki boşluklardan ve yatay olarak duvarlar üzerindeki boşluklardan ilerleyeceği prensibine göre, döşemeler ve yangın duvarları üzerinden geçiş yapan tüm tesisatlar yangına karşı yalıtılmalıdır.
Aşağıda listelenen ve gösterilen uygulamalar tamamıyla bir sistemin parçası olarak düşünülmelidir. Malzemelerin kullanım alanlarına ve geçiş yapan tesisatın tipine bağlı olarak ürün uygulama şekli ve uygulama adeti ve hacmi değişiklik gösterebilir. Hangi detay tipinde hangi malzemenin uygulanabileceğini ve ne sürelerle dayanım sağlayabileceğine bakmak için uluslararası standartlarca tanımlanmış test raporlarına ve onaylara bakmak gerekir. Bu onay belgeleri genellikle sistemi bir bütün olarak ele almakta ve sistemi oluşturan yapı taşlarından en zayıf dayanıma sahip eleman kadar toplam dayanıma sahip olmaktadır. Bu sebeple pasif yangın durdurucu sistemlerin projelendirilmesinde veya uygulamasında önemli olan ana malzemenin, tesisat malzemesinin veya kullanılan pasif yangın durdurucu ürünün kendi başına dayanımı değil, bir toplam olarak sistemin göstereceği performans değeri önem kazanmaktadır.
Yangın Durdurucu Köpük
Yangın Durdurucu Köpük küçük ve orta açıklıkta uygulamalar için hızlı ve etkili, genleşen maksimum esneklik sağlayan yangın durdurucu bariyerdir.
Yangın Durdurucu Panel Sistemleri
Yangın Durdurucu Panel Sistemleri metal ve taşyünü olmak üzere iki çeşit yapısal yangın durdurucu bariyerlerdir.
Yangın Durdurucu Tuğla
Duvar ve döşeme açıklıklarındaki kablolar, kablo tavaları ve boruların geçici ve kalıcı yalıtımı için yangın bariyeri oluşturan tuğlalardır.
Yangın Durdurucu Kelepçe
Mevcut boru geçişlerin çevresinde yangın ve duman bariyeri oluşturmaya yardımcı olmak için kullanılan kelepçelerdir.
Yangın Durdurucu Boya
Yangına karşı son derece etkilidir. Kullanımı kolaydır. Yüzey alanına sürülen boyanın kalınlığı arttıkça yangına karşı gösterdiği reaksiyon o ölçüde artar.
Yangın Durdurucu Harç
Mukavemeti ve verimliliği oldukça yüksektir. Duvar ve zemin uygulamaları için uygundur.
Yangın Durdurucu Levha
Pasif yangın durdurucu ürünler arasında olan pasif yangın durdurucu levha, boru, kablo, tesisat, hava kanalları vb. uygulama alanlarında kullanılır. Sarkma yapmaz. Çatlama ve ayrılma olmaz.
Yangın Durdurucu Mastik
Çok amaçlı yangın durdurma özelliğine sahiptir. Küflenme karşıtıdır. Uygun alanlarda etkilidir.Pasif yangın durdurucu ürünlerdendir.
Yangın Durdurucu Yastık
Ses yalıtımını arttırır. Dikey yatay ve çoklu geçişlerde uzun süre yangına dirençlidir. Montajı kolaydır. Yukarıda geçen ürünler yangına karşı gösterilen tepkilerden olması sebebiyle son derece önemlidir.
Yangın Durdurucu Ürünlerin Uygulanışı
- Havalandırma kanallarının duvar ve döşeme geçişlerinde Yangın Durdurucu Elastik Mastik ve Yangın Durdurucu Harç ürünleri ile aşağıda belirtilen yöntemler kullanılarak yangın bariyerleri oluşturulmalıdır.
- Yangın anında havalandırma kanalının ısıdan dolayı içe doğru bükülerek boşluk yaratmasını engellemeye yönelik çelik vidalarla kanala tutturulacak olan köşebentler çelik vidalarla havalandırma kanalına tutturulmalıdır.
- Çelik vidaların, havalandırma kanalının köşesinde 2 cm uzakta, daha sonra da 7 cm aralıklarla olacak şekilde montajları yapılmalıdır.
- Plastik boru geçişlerinde ve havalandırma geçişlerinde ise yangın kelepçesi ve yangın damperleri kullanılmaktadır.
- Tüm uygulamalarda sahadaki mevcut duruma uygun olan onay esas alınarak uygulama kalınlıkları belirlenmelidir. Eğer sahadaki duruma uygun bir onay temin edilemez ise, bu konuda yetkili ve sertifikalı kişilerin tavsiyeleri doğrultusunda uygulama yapılmalıdır.
- Metal boru geçişlerinde, mastik ve taşyünü çözümü havalandırma Kanallarındaki uygulamaya benzer bir şekilde kullanılmalıdır.
- Duvar geçişlerinde iki taraflı uygulama yapılmalı, döşeme geçişlerinde ise belirtilen şekilde üstten uygulama yapılmalıdır.
- Elektrik şaftlarında ve tesisat şaftlarının duvar geçişlerindeki kablo tavası ve serbest kablo tavası geçişleri için yanmaz köpük yahut ilgili ürünler kullanılması uygundur.
- Tüm uygulamalarda sahadaki mevcut duruma uygun olan onay esas alınarak uygulama kalınlıkları belirlenmelidir.
Binada en ciddi yangın ve duman yayılma riskine dilatasyon sahiptir. Dilatasyon yalıtımları, profesyonel ve işinin ehli uygulayıcılar tarafından gerçekleştirilmelidir.